70 درصد خاک‌هاي ايران نفس نمي‌کشند؛ چرا کسي نمي‌شنود/زمان اقدام همين حالاست

به گزارش خبرگزاری آریا در آذربایجان‌شرقی، احمد بایبوردی رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان، با اشاره به وضعیت نگران‌کننده خاک ایران، این روز را هشداری جدی برای برنامه‌ریزان، نهادهای اجرایی و بهره‌برداران دانست. وی تأکید کرد که رویکردهای علمی، مدیریتی و بین‌بخشی باید هرچه سریع‌تر در اولویت حفاظت از این منبع حیاتی قرار گیرد.

بایبوردی با استناد به داده‌های ملی و بین‌المللی، وضعیت خاک ایران را در آستانه بحران توصیف کرد و افزود: بیش از 70 درصد خاک‌های کشاورزی کشور کمتر از نیم درصد ماده آلی دارند؛ به این معنا که با خاک‌هایی کم‌جان، کم‌دوام و ناتوان از تأمین رطوبت و حاصلخیزی پایدار مواجهیم.

وی گفت: فرسایش شدید نیز یکی از چالش‌های اصلی است؛ به‌طوری که حدود 94 درصد اراضی زراعی ایران درجاتی از تخریب و فرسایش را تجربه می‌کنند.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همچنین شوری و سدیمی‌شدن خاک را تهدیدی رو به گسترش دانست و بیان کرد: بیش از 34 میلیون هکتار از اراضی کشور در معرض شوری قرار گرفته‌اند و اگر اقدامات اصلاحی انجام نشود، بخش بزرگی از دشت‌های آبی کشور عملکرد اقتصادی خود را از دست خواهند داد.

بایبوردی افزود: آلودگی خاک در اطراف شهرهای بزرگ، ناشی از پساب‌ها، دفن غیراصولی پسماند و مصرف بی‌رویه کود و سم، سلامت غذایی مردم را با تهدید جدی مواجه کرده است. همچنین کاهش رطوبت خاک که طبق بسیاری از مطالعات اقلیمی غیرقابل برگشت شده، بر تولیدات دیم و مدیریت کانون‌های گردوغبار اثر مستقیم دارد.

وی درباره افق 2026 هشدار داد: اگر روند کنونی ادامه یابد، ایران با کاهش عمق خاک‌های حاصلخیز، گسترش شوری، افزایش کانون‌های گردوغبار، رشد هزینه تولید و کاهش تاب‌آوری امنیت غذایی روبه‌رو خواهد شد. به گفته او، این وضعیت تنها با مداخله علمی و برنامه‌ریزی ملی قابل کنترل است.

بایبوردی چهار اولویت اساسی برای توقف روند تخریب خاک را تشریح کرد:
1. اجرای کامل قانون حفاظت خاک و جلوگیری سخت‌گیرانه از تغییر کاربری اراضی مرغوب.
2. بازسازی ماده آلی خاک از طریق کشت حفاظتی، حداقل شخم و بازگشت بقایای گیاهی.
3. مدیریت شوری در دشت‌های بحرانی با بهره‌گیری از زهکشی، مدیریت هوشمندانه منابع آب و استفاده از ارقام مقاوم.
4. ایجاد شبکه ملی پایش خاک، به‌روزرسانی نقشه‌ها و دسترس‌پذیر کردن داده‌ها برای پژوهشگران و نهادهای تخصصی.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان تأکید کرد: خاک سرمایه‌ای بدون جایگزین است و اگر امروز اقدام نکنیم، فردا هزینه‌های جبران آن بسیار سنگین‌تر خواهد بود. وی از مسئولان اجرایی، دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و کشاورزان خواست تا با هم‌افزایی علمی و عملی، مسیر حفاظت از خاک ایران را تغییر دهند و روز جهانی خاک را نقطه آغاز یک حرکت ملی بدانند.