خبرگزاری آریا - افت بیش از 80 درصد دانشگاههای علوم پزشکی ایران در رتبهبندی جهانی وبومتریکس، نه صرفاً یک هشدار آماری، بلکه نشانهای از بحران ساختاری در حکمرانی علمی و آموزشی نظام سلامت کشور است. این سقوط، حاصل مجموعهای از سیاستگذاریهای ناکارآمد، مدیریتهای غیرتخصصی، و بیتوجهی به شاخصهای بینالمللی کیفیت آموزش و پژوهش است؛ بحرانی که اگر بهسرعت و با جسارت اصلاح نشود، تبعات آن نهتنها دامنگیر نظام دانشگاهی، بلکه سلامت عمومی جامعه را نیز تهدید خواهد کرد.
رتبه علمی؛ آینهای از عملکرد مدیریتی
رتبهبندی وبومتریکس، یکی از معتبرترین نظامهای سنجش عملکرد علمی دانشگاهها در سطح جهانی است که بر پایه شاخصهایی چون تولید محتوای علمی، دسترسی آزاد به دانش، و تأثیرگذاری پژوهشی عمل میکند. افت شدید دانشگاههای علوم پزشکی ایران در این نظام، نشاندهنده ضعف در تولید دانش، انتشار بینالمللی، و تعامل علمی با جهان است.
این وضعیت، مستقیماً به عملکرد مدیریتی دانشگاهها و وزارت بهداشت بازمیگردد. وقتی انتصابات بر اساس ملاحظات سیاسی و نه شایستگی علمی صورت میگیرد، وقتی پژوهش به حاشیه رانده میشود و آموزش صرفاً به حفظ ساختارهای اداری محدود میماند، نتیجه چیزی جز افول جایگاه علمی نخواهد بود.
مهاجرت نخبگان؛ زخم پنهان نظام سلامت
یکی از عوامل کلیدی در افت رتبه دانشگاهها، مهاجرت فزاینده پزشکان و پژوهشگران متخصص است. این روند، نهتنها ظرفیت علمی کشور را تهی میکند، بلکه چرخه تربیت نیروی انسانی را مختل میسازد. در شرایطی که بسیاری از استانها با کمبود پزشک متخصص مواجهاند، خروج نخبگان از کشور، به معنای تهدید مستقیم برای عدالت درمانی و کیفیت خدمات سلامت است.
مهاجرت، نتیجه بیاعتمادی به ساختار مدیریتی، نبود امنیت شغلی، و فقدان چشمانداز علمی است. تا زمانی که این عوامل اصلاح نشوند، هیچ برنامهای برای ارتقاء رتبه علمی دانشگاهها موفق نخواهد بود.
تعارض منافع؛ مانع توسعه علمی
فیاضی بهدرستی به تعارض منافع میان بخش خصوصی و منافع ملی در حوزه آموزش پزشکی اشاره کرده است. در حالی که بخش خصوصی میتواند مکمل نظام سلامت باشد، ورود بیضابطه آن به حوزه آموزش، بدون نظارت و بدون رعایت استانداردهای علمی، به تضعیف بدنه دانشگاهی منجر میشود. آموزش پزشکی، نیازمند استقلال علمی، نظارت دقیق و اولویتبخشی به منافع عمومی است؛ نه تبدیل شدن به عرصه رقابتهای تجاری.
بازنگری فوری، نه اصلاح تدریجی
سقوط رتبه دانشگاههای علوم پزشکی، زنگ خطری است که باید با فوریت پاسخ داده شود. راهکارهای کلیدی عبارتند از:
بازنگری در ساختار مدیریتی دانشگاهها با محوریت شایستهسالاری؛
تقویت زیرساختهای پژوهشی و حمایت از تولید دانش بومی؛
ایجاد سازوکارهای بازدارنده برای مهاجرت نخبگان و جذب مجدد متخصصان؛
مقابله با تعارض منافع در آموزش پزشکی و حفظ استقلال علمی دانشگاهها؛
تدوین برنامه ملی ارتقاء رتبه علمی با همکاری نهادهای بینالمللی.
در نهایت، نظام سلامت بدون نظام علمی پویا، پایدار نخواهد ماند. و دانشگاههای علوم پزشکی، باید دوباره به جایگاه شایسته خود در نقشه علمی جهان بازگردند؛ پیش از آنکه این سقوط، به بحران سلامت بدل شود.