خبرگزاری آریا -اقتصاد ژاپن، که سالها بهعنوان یکی از موتورهای صادراتی جهان شناخته میشود، در سهماهه منتهی به سپتامبر برای نخستین بار پس از شش فصل رشد، با انقباض مواجه شد. تولید ناخالص داخلی این کشور در مقیاس سالانه 1.8 درصد کاهش یافت و در مقیاس فصلبهفصل نیز افتی معادل 0.4 درصد ثبت شد. این ارقام، هرچند کمتر از پیشبینیهای بازار بودند، اما نشانهای روشن از شکنندگی اقتصاد صادراتمحور ژاپن در برابر فشارهای خارجیاند.
1. ضربه مستقیم تعرفهها
بخش عمده این افت به صادرات مربوط میشود؛ صادرات ژاپن نسبت به فصل قبل 1.2 درصد و در مقیاس سالانه 4.5 درصد کاهش یافت. تعرفههای سنگین ایالات متحده، بهویژه بر کالاهای صنعتی و خودروسازی، مسیر طبیعی تجارت ژاپن را مختل کردهاند. هرچند برخی شرکتها با جلو انداختن محمولهها تلاش کردند از ضربالاجل تعرفهها پیشی بگیرند، اما این اقدام تنها دادههای اولیه را موقتاً بهتر نشان داد و نتوانست روند نزولی را متوقف کند.
2. اقتصاد انسانی در برابر فشارهای ژئوپولیتیک
اقتصاد ژاپن تنها با اعداد و درصدها تعریف نمیشود؛ پشت این افتها، زندگی میلیونها کارگر و خانواده قرار دارد. کاهش صادرات به معنای فشار بر صنایع بزرگ و کوچک، کاهش فرصتهای شغلی و افزایش نگرانی اجتماعی است. در همین حال، نخستوزیر جدید، سانائه تاکائچی، نهتنها با چالش اقتصادی بلکه با تنشهای ژئوپولیتیک با چین نیز روبهروست. این همزمانی بحران اقتصادی و فشارهای امنیتی، آزمونی دشوار برای رهبری سیاسی و اقتصادی اوست.
3. نشانههای امید و محدودیتها
مصرف خصوصی در این فصل اندکی افزایش یافت (0.1 درصد)، نشانهای کوچک اما مهم از تابآوری جامعه در برابر فشارها. واردات نیز کاهش جزئی داشت که میتواند بخشی از فشار تجاری را تعدیل کند. با این حال، اقتصاد ژاپن همچنان بهشدت به صادرات وابسته است و هرگونه اختلال در این حوزه، اثرات گستردهای بر کل نظام اقتصادی خواهد داشت.
4. درسهایی برای ایران و جهان
تجربه ژاپن نشان میدهد که اقتصادهای وابسته به صادرات، در برابر تغییرات سیاست تجاری قدرتهای بزرگ بسیار آسیبپذیرند. برای کشورهایی مانند ایران، که به دنبال توسعه صادرات غیرنفتی هستند، این یک هشدار جدی است: تنوعبخشی به بازارها، کاهش وابستگی به یک شریک تجاری و تقویت مصرف داخلی میتواند سپری در برابر شوکهای خارجی باشد.
انقباض اقتصادی ژاپن در سهماهه اخیر، تنها یک آمار نیست؛ این رویداد بازتابی از شکنندگی اقتصاد جهانی در برابر سیاستهای تجاری و ژئوپولیتیک است. نخستوزیر جدید ژاپن با آزمونی دشوار روبهروست: چگونه میتوان همزمان با فشارهای خارجی، اعتماد داخلی را حفظ کرد و مسیر رشد پایدار را بازسازی نمود؟ پاسخ به این پرسش نهتنها برای ژاپن، بلکه برای همه اقتصادهای وابسته به تجارت جهانی اهمیت حیاتی دارد.