خبرگزاری آریا -حفاظت از جنگلها تنها یک وظیفه اخلاقی یا زیستمحیطی نیست؛ بلکه یک ضرورت اقتصادی، اجتماعی و امنیتی است. گزارشهای جهانی نشان میدهد که سرمایهگذاری در جنگلها بهشدت ناکافی است؛ در حالی که جهان سالانه حدود 84 میلیارد دلار برای جنگلها هزینه میکند، نیاز واقعی تا سال 2030 بیش از 300 میلیارد دلار برآورد شده است. این شکاف مالی عظیم، کشورهایی مانند ایران را که با بحران بودجهای و حقوق معوقه محیطبانان مواجهاند، در معرض خطر جدی قرار میدهد.
نقد وضعیت موجود در ایران
- کمبود بودجه و حقوق معوقه: نیروهای صیانت از جنگلها با 2 تا 3 ماه تأخیر در دریافت حقوق، عملاً انگیزه و توان کافی برای حفاظت ندارند. این ضعف نهادی، جنگلها را بیدفاع در برابر قاچاق چوب، آتشسوزی و تخریب انسانی رها میکند.
-بیتوجهی به جوامع محلی: حاشیهنشینان جنگل که معیشتشان به منابع طبیعی وابسته است، در طرحهای صیانت نادیده گرفته شدهاند. این بیتوجهی نهتنها عدالت اجتماعی را نقض میکند، بلکه زمینهساز تخریب بیشتر جنگلهاست.
- جرائم زیستمحیطی ناکافی: همانطور که نماینده مجلس اشاره کرده، جرم تخریب جنگل باید همسنگ فساد اقتصادی تلقی شود. اما در عمل، بازدارندگی قوانین هنوز ضعیف است.
تجربه جهانی و درسها برای ایران
- گزارش UNEP 2025 تأکید دارد که برای تحقق ظرفیت جنگلها در مقابله با تغییر اقلیم و فرسایش خاک، باید سرمایهگذاری جهانی تا سال 2050 به 498 میلیارد دلار برسد.
- ابتکار برزیل در ایجاد صندوق جهانی جنگلها نشان میدهد که استفاده از سرمایهگذاری حاکمیتی و جذب بخش خصوصی میتواند منابع مالی پایدار ایجاد کند.
- مدلهای مشارکتی در کشورهای اسکاندیناوی و آمریکای لاتین نشان دادهاند که ادغام جوامع محلی در مدیریت جنگل، هم هزینه حفاظت را کاهش میدهد و هم تخریب را مهار میکند.
چند پیشنهاد عملیاتی برای ایران
- ایجاد صندوق ملی جنگلها با مشارکت دولت، بخش خصوصی و نهادهای بینالمللی برای تأمین پایدار منابع مالی.
- پرداخت منظم و افزایش حقوق محیطبانان و قرقبانان بهعنوان خط مقدم حفاظت.
- مشارکت جوامع محلی در طرحهای جنگلداری و ارائه مشوقهای اقتصادی (مانند کشاورزی پایدار یا گردشگری بوممحور).
- تقویت قوانین بازدارنده با جرمانگاری تخریب جنگل در سطح جرائم اقتصادی کلان.
- استفاده از فناوریهای نوین مانند پهپادها، سامانههای هشدار سریع و دادههای ماهوارهای برای پایش آتشسوزی و تخریب.
- دیپلماسی محیطزیستی منطقهای: همانطور که در کمک به ترکیه دیده شد، همکاریهای فرامرزی در مدیریت بحران باید به یک سیاست پایدار تبدیل شود.
شایان ذکر است که جنگلهای ایران، بهویژه هیرکانی، نهتنها میراث طبیعی بلکه سرمایهای برای امنیت غذایی، آب و هوای پایدار و دیپلماسی منطقهای هستند. بیتوجهی به تأمین مالی و حقوق حافظان جنگل، در عمل به معنای واگذاری این سرمایه ملی به آتش و قاچاقچیان است. ایران باید با تغییر نگاه، از سیاستهای مقطعی و کماعتبار فاصله بگیرد و به سمت مدیریت علمی، سرمایهگذاری پایدار و مشارکت اجتماعی حرکت کند وگرنه بحران های بزرگتری در راه خواهد بود.